حوضه آبریز ؟
حوضه آبریز به قسمتی از خشکیها گفته میشود که با توجه به شیب و شکل زمین آبها در آنجا به پستترین مکان موجود در پهنه آن جریان یابد. به بیان دیگر وقتی باران بر پستیها و بلندیهای زمین میبارد، آب در جهت شیب زمین حرکت کرده و پس از پیوستن به هم به صورت یک رود به سمت دریا، دریاچه و … روان میشود. منطقهای که روانابهای سطحی آن در یک مسیر مشخص حرکت کرده و در یک نقطه متمرکز شوند حوضه آبریز نام دارد. پستترین مکان یک حوضه ممکن است دریا، دریاچه، باتلاق، رود و … باشد که معمولاً نام آن را بر روی حوضه آبریز مورد نظر میگذارند. مرز جدایی حوضههای آبریز از یکدیگر معمولاً منطبق بر خط الرأس کوهستان است .
حوضه آبخیز عرصهای است که روان آب ناشی از بارش بر روی آن توسط آبراههها جمعآوری و به یک خروجی نظیر رودخانه، آب انباشت، تالاب، دریاچه و دریا هدایت میشود. به عبارتی دیگر حوضه آبخیز تمامی سطحی را در بر میگیرد که آبهای سطحی در آن منطقه به سمت نقطه یا محل مشخصی جریان مییابد]
حوضه آبخیز، محدوده یا منطقهای از زمین است که آب سطحی ناشی از باران و ذوب برف یا یخ به سمت یک نقطه واحد جمع میشود، که معمولاً آن نقطه خروجی حوضه است، که درآنجا آبها به یک توده آب مثل یک رودخانه، دریاچه، مخزن سد، پایرود، تالاب، دریا و یا اقیانوس میپیوندند. دیگر اصطلاحات انگلیسی برای توصیف حوضه آبخیز (drainage basin) عبارتند از: catchment, catchment area, catchment basin, drainage area, river basin and water basin. در آمریکای شمالی، معمولاً اصطلاح watershed برای حوضه آبخیز بکار میرود (اگرچه در سایر کشورهای انگلیسی زبان، فقط برای رساندن معنی اصلی آن یعنی خط تقسیم آب به کار میرود. حوضههای آبخیز به دیگر حوضههای آبخیز با یک الگوی سلسله مراتبی زهکش میشوند، به این ترتیب که زیرحوضههای کوچکتر، ترکیب حوضههای بزرگتر را میدهند. در حوضههای آبخیز بسته، آب به یک نقطه در داخل حوضه جمع میشود، که به اسم Sink شناخته میشوند، که ممکن است یک دریاچه دائمی باشد، یا کویر (dry lake)، و یا یک نقطه که درآن آب سطحی به زیر زمین فرورفته و از دست میرود، باش
حوضه ابریز
حوضه آبریز ودها توده آبهایی است که در مجراهای طبیعی به سوی حوضههای آبگیر مختلف در حرکت میباشند. آبگیر یا حوضه انتهایی رودهای بزرگ اقیانوسهاست و بعضی رودها به دریاچهها و یا باتلاقها میریزند. رودها جریان خطی سادهای نیستند. یک رود ، شاخهها و انشعاباتی دارد که هر یک از آنها نیز دارای شاخهای فرعی است و به این ترتیب یک سیستم یا یک شبکه تشکیل میدهند.
پهنهای از زمین که توسط یک سیستم رودخانهای واحد زهکشی میشود، حوضه آبریز آن رود میباشد. و خط فرضی که کرانههای یک حوضه را از حوضههای مجاور جدا میکند خط تقسیم آبها نامیده میشود
شکل حوضه
با ترسیم خط تقسیم آب حوضه ، شکل آن را میتوان بطور کیفی بیان کرد. حالت کلی شکل حوضههای تکامل یافته به شکل دایره شبیه است. بعضیها شکلی کشیده و بعضی دیگر به شکل پهن هستند. شکل حوضه در زمان تمرکز آبها در شاخه اصلی موثر است و در نتیجه حالت سیلابی یا آرام بودن جریان و مدت تداوم جریان آب را در آبراهه اصلی حوضه تعیین میکند.
در حوضههای گرد (که به شکل دایره نزدیک است) به هنگام بارشهای تند ، سطح آب سریع بالا آمده و به زودی نیز فروکش میکند. برعکس در حوضههای کشیده بالا آمدن سطح آب تدریجی ، قله سیلاب کوتاهتر ، ولی مداومت آن بیشتر است.
وسعت حوضه
خط تقسیم آبها در طول زمان ثابت باقی نمیماند. شاخههای هر رود با فرسایش قهقرایی همیشه در توسعه حوضه آبریز خود هستند. بدین ترتیب بین دو حوضه مجاور برای تصاحب فضای بیشتر یک مبارزه دائمی وجود دارد. به همین سبب وسعت و شکل حوضههای رودخانهای خیلی متفاوت است. وسعت هر حوضه عبارت است از مساحت تصویر افقی آن که در روی نقشههای توپوگرافی با پلانیمتر اندازه گیری میشود. حجم آب رودها با مساحت حوضه آبریز آنها رابطه مستقیم دارد.
در مقایسه حوضههای رودخانهای از نظر وسعت باید در نظر داشت که حوضههای وسیع اغلب از زیر حوضههای کوچکتر با ویژگیهایی متفاوت (از نظر شکل و جنس سنگها) تشکیل شده که این وضع چگونگی جریان آب را در آبراهه اصلی کنترل میکند. حوضههای رودخانهای را بر حسب وسعت آنها به حوضههای کوچک (کمتر از 40 کیلومترمربع) و حوضههای بزرگ (وسیع تر از 40 کیلومترمربع) تقسیم میکنند
ارتفاع متوسط حوضه
ارتفاع متوسط حوضه از سطح دریا در واقع بیانگر شرایط اقلیمی حاکم بر حوضه است، زیرا در حوضههای مرتفع بارندگی بیشتر و تبخیر کمتر از حوضههای پست بوده و نزولات نیز به شکل برف میباشد. ارتفاع متوسط ، ارتفاعی است که از تقسیم حجم حوضه (از سطح دریا) به سطح آن بدست میآید.
الگوی زهکشی حوضه
الگوی زهکشی یک ویژگی کیفی است که چگونگی به هم پیوستن شاخهها و انشعابات شبکه زهکشی را نشان میدهد و ارتباط نزدیکی با جنس سنگها و ساختمان زمین دارد. تیپ درختی زمینهایی را نشان میدهد که از یک نوع سنگ بوده و در موقع تشکیل شبکه ، ساختمان آن افقی و یا شیب خیلی کم داشته است. نوع موازی یا شبه موازی اغلب در ساختمان تک شیب شکل میگیرد. الگوی داربستی و مستطیلی نیز به ترتیب ساختمانهای چین خورده و شکسته را نشان میدهند. در یک حوضه وسیع ممکن است چند نوع از الگوهای متفاوت دیده شود.. ..