ماسوله ی زاگرس

معماری روستا

روستای سرآقا سید نمونه ای از معماری پلکانی در منطقه ی زاگرس مرکزی است و به دلیل شباهت آن به ماسوله ی گیلان لقب ماسوله ی زاگرس را به آن داده اند.
مصالح خانه های گِلین این روستا، خشت خام و چوب است و به صورت فشرده و پلکانی با اتاق های کوچک و تو در تو شکل گرفته اند. دیوارهای پهن و درب های کوچک از جنس تنه ی درختان و نبود پنجره از ویژگی های خانه های این روستا است. خانه ها دارای دو بخش مجزا برای سکونت اهالیِ خانه و نگهداری دام و طیور و انبار هستند. در قسمت مسکونی خانه نیز دو بخش وجود دارد: اتاقی به نام لامردان که اتراقگاه مهمان و مردان خانواده و دیگری اتاقی برای سکونت اعضای خانواده است.
در این روستا هم مانند آنچه که در سایر #روستاهای پلکانی دیده می شود، پشت بام منزل پایینی به منزله ی حیاط خانه ی بالایی و محل گذر ساکنان روستا می باشد. با معماری پلکانی در مصالح و زمین صرفه جویی می شود و اتصال زنجیره وار خانه ها باعث ایجاد پیوستگی خاصی در میان خانه های روستا و تمایز آن با سایر اجتماعات بختیاری شده است.
متاسفانه در سال ۱۳۹۱، ۲۵ خانه از این روستا در آتش سوخت.

دیدنی های سرآقا سید

در سفر به این روستا به زیارت امام زاده سر آقا سید (سید آقا عیسی) بروید و از صفا و سادگی آن لذت ببرید.
گشتی هم در کنار زمین های کشاورزی اطراف امام زاده بزنید و به تماشای آنها بپردازید. از دیدن حوضچه های نمکِ روستا جا نمانید که گویی لباسی با خال های سپید بر تن طبیعت کرده اند.
بعد از امام زاده اولین چیزی که در روستا توجه شما را جلب می کند پوشش، گویش، پوشاک و فرهنگ بومی مردم است که کاملا حفظ شده و و جلوه گر غنای فرهنگی و دینی ساکنان آن است.
در کنار روستا درختان گردویی وجود دارند که قدمت آنها نزدیک به ۳۰۰ سال است.
آبراهه ی بزرگی نیز از ضلع شرقی روستا می گذرد که دارای دو چشمه است.
باغات میوه و طبیعت زیبای کوهستانی به این روستا جلوه ای خاص بخشیده است. قدم زدن در کوچه های روستا به منزله ی سفر در زمان است، گویی از قرن بیست و یک به جای دیگری در زمان پرت می شوید. عکاسی از چنین فضای ناب و دست نخورده ای می تواند یکی از بهترین تجارب سفر شما به این روستا باشد.
تماشای آبشار شیخ علی‌خان که در ۴۰ کیلومتری روستای سرآقا سید قرار گرفته است را در برنامه ی سفر خود بگنجانید. محیط اطراف آبشار محل خوبی برای تفرج و تفریح گردشگران است.
اگر علاقه به غار نوردی دارید به شما غار یخی چما را پیشنهاد می کنیم که در نزدیکی روستای شیخ علی خان  واقع است. برای رسیدن به غار یخی چما چندین بار باید تن به آب رودخانه زد که سرمایش تا مغز و استخوان می رود، پس از یک کیلومتر در تنگه چما، دهانه غار یخی چما قرار دارد.
کوهنوردی و صعود به قله ها را دوست دارید؟ پس مقصد خوبی را انتخاب کرده اید. کوه های زردکوه بختیاری، تجربه ی یک کوه نوردی عالی را برای شما به ارمغان می آورند. بلند ترین قله ی این کوه ها ۴۲۲۱ متر ارتفاع دارد و در ۳۰ کیلومتری روستای سرآقا سید واقع است.
ورزش ها و تفریحات زمستانی را نیز به جاذبه های این روستا اضافه کنید. پیست اسکی چلگرداست در ۵۰ کیلومتری روستا با برف فراوان، یخچال های طبیعی و شیب های تند در ایام مختلف سال، به خصوص پاییز و زمستان، کوهنوردان، اسکی‌بازان و علاقه‌مندان به ورزش‌های کوهستانی را به سوی خود جذب می‌کند. پیست اسکی تابستانی چال میشان را نیز به لیست جاذبه ها اضافه کنید.

مردم روستا

جمعیت روستا متغیر است و اکثریت آن را سادات تشکیل می دهند. جمعیت در تابستان به بیش از دو هزار نفر می رسد در حالی که در زمستان کمتر از هزار نفر در آن سکونت دارند. مردمانی از تبار چهار لنگ و هفت لنگ بختیاری با گویش لری در آن زندگی می کنند و فرهنگ سنتی و بومی خود را تا به امروز حفظ کرده اند. همه چیز آن قدر ناب و بکر و دست نخورده است که گویی زمان، خیالِ گذر در این روستا را نداشته و ندارد.
پوشاک اصیل و دست نخورده ی مردمان روستا نشان از دور بودن از دغدغه های زندگی شهری دارد، پوشاکی که حتی در میان زنان و دختران روستا هم هنوز اصالت خویش را حفظ کرده است. زنان و دختران روستا با همان پوشش زیبا و محلی به سوی کوه و صحرا می روند تا برای گرمایش و پخت و پز در خانه هایشان هیزم جمع کنند.
پوشش مردان در این روستا شامل زیر شلوار، شلوار دبیت، پیراهن، چوقا، شال کمر و گیوه، و پوشش زنان روستا نیز شامل پیراهن، شلوار، می‌نا، لچک، جلیقه، کلنجه و انواع کت با پارچه های گرانقیمت و خوش رنگ می باشد.
 اینجا خبری از کپسول های گاز و چراغ های نفتی نیست و هنوز شعله ی چاله های آتش، گرمابخش خانه و تامین کننده ی اسباب پخت و پز است.
مردان این روستا به کشاورزی و دامداری مشغولند. کسب وکار دیگرشان مزه ی شوری دارد، زندگی خیلی از اهالی روستا به استخراج نمک از حوضچه های نمک نزدیک روستا وابسته است.  آنها نمک را برای دام هایشان مصرف می کنند و بخشی از آن را نیز به فروش می رسانند. گندم، سیب زمینی، گوشت، فرآورده های لبنی و نمک از مهم ترین محصولات این روستا هستند.
زنان روستا هم پا به پای مردان در حوضچه های نمک کار می کنند و به تولید صنایع دستی چون قالی، جاجیم، سیاه چادر و گلیم نیز مشغول هستند. زنان با نخ های پشمی رنگارنگ بر قالی ها نقش لچک و ترنج می اندازند. زنان با استفاده از موی بز به بافت سیاه چادر که بیشتر جنبه ی خود مصرفی دارد می پردازند. پیچ و تاب گیس بافته ی زنان که از گوشه ی چارقدشان بیرون زده حکایت از پیچ در پیچ زندگی در میان کوهستان را دارد.
مردم روستا علاقه ی خاصی به موسیقی و هنر دارند. توشمال‌ها (نوازندگان ایل بختیاری)، مقام‌های موسیقی گله‌داری، برزگری، ابوالقاسم خان و مقام شیر علی مردون را به اجرا درمی آورند. توشمال‌ها در مراسم نیز مشارکت می‌کنند. آلات موسیقی بختیاری‌ مثل سرنا زینت بخش عروسی، جشن‌ها و مراسم عزاداری است. آوازهای محلی روستا با لهجه لری به خصوص در هنگام کار، در مراسم عروسی طنین انداز می شود. رقص‌های محلی مانند رقص عروسی، رقص دستمال، رقص آرام، رقص تند و رقص مجسمه که خاص عشایر بختیاری است در میان مردم روستا رواج دارد.

اعتقادات مردم روستا

 مردم اعتقاد عجیب و محکمی به امام زاده سید آقا عیسی دارند. معجزات این امام زاده سینه به سینه نقل شده و ورد زبان ها است.  
یک عَلَم در داخل امام زاده وجود دارد که نقل است هنگام جنگیدن و دعوت مردم به اسلام در دستان سید آقا عیسی قرار داشته است. اعتقاد به این علم به حدی است که در زمان های حساس مثل خشکسالی و طلب باران و هنگام شیوع بیماری توسط مردم در محل های مختلف چرخانده می شود تا مشکل حل شود.
نشانه ای به شکل ۸ بر روی کوه خیمه در روبه روی روستا وجود دارد که مردم معتقدند نشانه ای است از قبله و  آقا سید عیسی با پرتاب نیزه ای آن را به مردم نشان داده است.
چشمه ای در همین کوه به نام مراد چشمه وجود دارد و اعتقاد مردم بر این است که اگر کسی با نیت پاک دست خود را در آب آن فرو ببرد، نشانه ای برای برآورده شدن آرزویش به دستش می آید، این نشانه ها می تواند انواع سنگ ریزه، برگ، گل سر و یا هر چیز دیگری باشد که تعبیر خاصی در آن ها نهفته است.
مردم وجود منطقه ای به نام بی آبه را مربوط به قبل از زمان حضور آقا سید می دانند. مردم روستا در چشمه ی خدر لباس نمی شویند چون معتقدند این چشمه متعلق به حضرت خضر بوده است.

پوشش گیاهی

درخت بلوط در جای جای این روستا از ارتفاعات گرفته تا کوهپایه ها به چشم می خورد. یکی از استفاده های میوه ی این درخت تهیه ی خوراک دام از آن است. از میوه ی بلوط در پخت نانی به نام نان کَلگ نیز استفاده می شود. برای پخت این نان، مغز میوه ی بلوط را آسیاب می کنند تا آردی از آن به دست بیاید و سپس پخت نان را آغاز می کنند.
چندار که در واقع همان درخت چنار است نیز در روستا مشاهده می شود. درختان بید، گردو و درختچه ی محلی میلو که میوه های ریز و قرمز دارد به روستا جلوه ی خاصی داده اند. درختچه های ارزن، گون، کیکو، خوشک بن، کلخونگ و سماق و گیاهان سیر، موسیر، تره کوهی، بنصر، کاردین، چویل، قارچ و کرفس کوهی نیز به چشم می خورند. کرفس کوهی گیاهی است که در بالای کوه و پس از باریدن باران می روید و برای درست کردن ترشی از آن استفاده می شود.